در پی حملات متقابل هند و پاکستان، نگرانی‌ها درباره احتمال بروز یک درگیری تمام‌عیار میان دو کشور هسته‌ای افزایش یافته است. دکتر بهرام زاهدی، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل جهان اسلام در گفتگو با خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم تأکید می‌کند که ریشه تنشها به تعهدات عمل‌نشده درباره وضعیت کشمیر در سال 1947 بازمی‌گردد.
به گفته وی، تشدید اقدامات نظامی، استفاده ابزاری هند از منابع آبی، گرایش‌های افراطی حزب حاکم در دهلی و فضای رسانه‌ای منفی، همگی عواملی هستند که می‌توانند ثبات منطقه را از بین ببرند.
استاد دانشگاه در این گفتگو هشدار می‌دهد که در صورت تداوم تنشها، احتمال استفاده از تسلیحات هسته‌ای – ولو در حد تهدید – افزایش می‌یابد و تنها راه جلوگیری از فاجعه، فعال شدن مکانیسم‌های بازدارندگی متقابل و میانجی‌گری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است.
تسنیم: با توجه به حملات هوایی هند به خاک پاکستان و پاسخ‌های متقابل، چگونه این تحولات را در چارچوب روابط تاریخی دو کشور ارزیابی می‌کنید؟ آیا این وضعیت می‌تواند به یک درگیری گسترده‌تر منجر شود؟
زاهدی: بر اهل مطالعه پیرامون مسائل شبه قاره پوشیده نیست که روابط تاریخی دو کشور از روز تأسیس در سال 1947 تنش آلود بوده است و شاید مهم ترین علت این تنشِ طولانی مدت هم خُلف وعده ای است که در مورد کشمیر صورت گرفت و بسترساز حدود هشتادسال تخاصم شد. پس از رفتن بریتانیا از شب قاره بنا بر این شد که قسمتهای با اکثریت مسلمان تشکیل پاکستان و قسمتهای با اکثریت هندو تشکیل هند را بدهند که این وعده در مورد چند نقطه خصوصا کشمیر محقق نشد و کشمیر –علی رغم اکثریت قاطع مسلمان- به تصرف نیروهای هندی درآمد.
دو کشور در طی حدود هشتاد سال، سه جنگ بزرگ در سالهای 1948-1947 و 1965 و 1999 و تعدادی جنگ کوچک بر سر کشمیر را پشت سر گذاشته اند که شاید در خصوص جنگهای اخیر، ماجرای سال 1999 موسوم به جنگ کارگیل یکی از مهم ترین جنگها باشد چرا که مانند مسأله تنش کنونی دو کشور در آستانه جنگ تمام عیار قرار گرفته بودند و زمانی بود که دو کشور به تسلیحات هسته ای نیز دست یافته بودند.
در آن زمان بازدارندگی متقابل دو کشور و میانجی گری کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای جواب داد و کار به جنگ تمام عیار میان دو کشور نینجامید. در مورد حاضر نیز امید است که بازدارندگی متقابل و میانجی گریها مانع از جنگ تمام عیار بشود. البته فعلا باید احتمال تشدید منازعه را نیز از نظر دور نداشت، خصوصا اینکه در تفکرات و برنامه های بلندمدت حزب حاکم بر هند (BJP) که یک حزب افراط گرای هندو است، فکر تضعیف و نابودی مسلمانان در شبه قاره وجود دارد و اکنون نیز روابط گرم رژیم صهیونیستی با هند و نیز روابط آمریکا با هند، دولت آقای مودی را در پیشبرد برنامه های خود جرأتمندتر کرده است.
ضمن اینکه پایگاه رأی BJP نیز تضعیف شده است و این تنشها و نزاعها می تواند با دمیدن بر فضای هندوگرایی در هند پایگاه اجتماعی این حزب را تا حدی تقویت کند.
تسنیم: هند ادعا می‌کند که حملات اخیر در واکنش به فعالیت‌های گروه‌های شبه‌نظامی مستقر در پاکستان صورت گرفته است. به نظر شما، نقش این گروه‌ها در تشدید تنش‌های دو کشور تا چه حد مؤثر بوده است؟
زاهدی: دو نکته مهم در این زمینه وجود دارد. یکی اینکه حداقل در مورد اخیر (پهلگام) هند مدارکی دال بر نقش پاکستان در حادثه ارائه نداده است و دوم اینکه نمی توان در منطقه ای طی سالین طولانی، نزدیک به صدهزار نفر را کشت (کاری که نظامیان هندی در کشمیر انجام داده اند)، به هزاران زن و دختر تجاوز کرد، کازینو آنلاین گورهای دسته جمعی به وجود آورد، رهبران دینی و سیاسی و مدنی را بازداشت کرد، خودمختاری محدود آن سرزمین را لغو کرد و در یک کلام سرزمینی را با ظلم فراوان، غصب کرد و انتظار برخاستن گروه هایی را که در چارچوب غیر مسالمت آمیز فعالیت کنند، نداشت.
درواقع وقتی صدای کشمیریها در دهلی و نزد دولتمردان هند شنیده نشود، روی آوردن عده ای به سمت روشهای شبه نظامی از منظر جامعه شناسی سیاسی و روان شناسی سیاسی یک امر طبیعی است. یعنی فارغ از هرگونه داوری و وجه هنجاری، باید گفت که از منظر توصیفی ماجرا چنین است که وقتی مردم این جامعه خصوصا جوانان و کودکان، ظلم و مرگ عزیزان خود توسط نظامیان هندی را می بینند و راهی برای احقاق حقوق خود نمی یابند طبیعتا عده ای از ایشان به سوی مبارزه مسلحانه حرکت خواهند کرد.
بی شک مردم بزرگ هند که طعم تلخ استعمار را چشیده اند باید خود از پیشتازان مبارزه با ظلم باشند و بکوشند که با مهار ظلم دولت و ارتش هند در کشمیر، دلیل و ریشه حقیقی فعالیت شبه نظامی را از بین ببرند.
